English Version

Breaking the Waves: On Vera Dreams of the Sea

Kosovo’s film industry has undergone a notable transformation in recent years, with the emergence of talented female directors taking the spotlight. Vera Dreams of the Sea (2021) stands out as one of the most successful films in an emerging new generation of cinema from the country, led by these women directors. 

Traditionally, filmmaking, like many other industries, has been dominated by men in Kosovo, as is the case in many other parts of the world. However, the developments of the past decade have challenged this dominance, as this surge of female voices has entered the cinematic landscape, bringing fresh perspectives and narratives which delve into various aspects of Kosovar society, culture and identity. 

These women are not only breaking barriers but also challenging societal norms and expectations through their storytelling. They tackle issues such as gender inequality, societal pressures, and the struggles of everyday life, often from a distinctly female viewpoint. Vera Dreams of the Sea is a testament to this, as it explores the complexities of womanhood in Kosovo, highlighting the challenges faced by women in a patriarchal society while also celebrating their resilience and strength.  

On one hand, through the film we witness Vera’s longing for peace and connection with the sea from her personal perspective. On the other, we see the difficulties of being a woman in a society marked by a collapsed justice system, rampant usury and an entrenched patriarchal mentality.  We also witness the generational conflict between Vera and her daughter Sara, with both women portrayed as actively resisting the difficulties they encounter. In this respect, the film offers an attempt to break the codes of male-dominated narratives in cinema.  

Vera lives in the capital with her husband Fatmir, a successful judge; both come from educated backgrounds. Despite her successful career as a professional sign language interpreter for public television, Vera also takes on the duties expected of a woman in a male-dominated society. Cooking, cleaning the house, doing the laundry and washing dishes are some of those tasks that “naturally” belong to women. Their daughter Sara, a single mother and theater actress, represents a more progressive outlook within their conventional middle-class family. Her career choice and status as a single mother may symbolize a shift towards more modern and liberal values within Kosovo’s younger generation, challenging conventional expectations placed on women. 

When the family tries to sell their countryside home to buy a house for Sara, they are unable to find a suitable buyer. However, the planned construction of a highway nearby increases interest in the village and their house. Vera shares this news with her husband, but later returns home from a shopping trip to find her husband’s lifeless body. The scene of his suicide, accompanied by tense music, long shots and a simple narration, invites the audience to identify with Vera. 

Now a widow, Vera must navigate complex new relationships. Fatmir had gambled away their country house before he died. It was his colleague Basri who vouched for this bet. Creditors are now pressuring Fatmir’s cousin Ahmet who wants to sell the house. But the property must be first legally transferred to him, and Vera’s signature is needed for this. In this patriarchal society, handshakes and under-the-table-deals supersede formal written agreements. The village people and the elders agree that the house should be passed on to Ahmet.  

Vera, caught between a patriarchal family, creditors and loan sharks, worries about the future of her daughter and granddaughter. Despite these challenges, Vera emerges as a strong and determined female character, and she continues to make progressive decisions, defying  gender norms and patriarchal expectations.   

Kaltrina Krasniqi’s debut feature employs a restrained yet immersive visual approach, characterized by elegant cinematography and deliberate pacing. Doruntina Basha’s screenplay is tense and balanced, while the music, from Petrit Ceku and Genc Salihu, significantly enhances the emotional intensity of the movie. Through elegant editing, director Krasniqi, along with editor Vladimir Pavlovski, bring the symbolic elements of the film to the forefront while situating the political conflict in the background. 

One such prominent symbol is the sea, which serves as a metaphor for Vera’s longing for peace and freedom. Throughout the film, the sea is depicted through dream sequences and visual motifs, which represent Vera’s desire to escape the confines of her reality and find solace in the ocean’s vastness. The use of subtle editing techniques and meticulous framing also serves to convey the larger social context against which Vera’s emotional journey unfolds. The result is both aesthetically striking and thematically rich, inviting audiences to engage with its layered symbolism and thought-provoking narrative. 

Bengi Muzbeg holds a PhD in Film Studies from Istanbul Marmara University. He currently works as Head of Film Programs and Archives at the Lumbardhi Foundation in Prizren. Muzbeg specializes in areas such as ideology, representation, discourse, and narrative in cinema, and has contributed analyses to various journals and books. He curates film programs for various organizations and is a member of the preselection team for the Dokufest Festival.

Versioni shqip

Të thyesh valët: Mbi “Vera andrron detin“

Industria e filmit kosovar ka përshkuar një shndërrim të dukshëm përgjatë viteve të fundit, duke theksuar ardhjen e regjisoreve të talentuara, të cilat janë në qendër të vëmendjes. “Vera andrron detin” (2021) dallohet si një prej filmave më të suksesshëm të skenës së përbërë nga gjenerata e re e kinemasë kosovare, të drejtuar kryesisht nga regjisore gra. 

Filmbërja, tradicionalisht, sikurse edhe industri të tjera ka qenë e dominuar nga burrat në Kosovë, si dhe në shumë vende të tjera në botë. Megjithatë, në dekadën që lamë pas vërejmë daljen në sipërfaqe të zërave femërorë tek hyjnë në këtë hapësirë kinematografike duke sjellë perspektiva të reja e rrëfime që hetojnë aspekte të ndryshme të shoqërisë, kulturës dhe identitetit kosovar.  

Këto regjisore jo vetëm janë duke thyer barriera, por edhe sfidojnë normat shoqërore dhe pritshmëritë përmes rrëfimtarisë së tyre. Ato përkapin çështje të pabarazisë gjinore, të shtypjeve shoqërore dhe të problematikave të jetës së përditshme, shpesh të para nga një perspektivë e qashtër femërore. “Vera andrron detin” është dëshmi i këtij reflektimi, pasi zbulon ndërlikimet e të qenurit grua në Kosovë, thekson sfidat me të cilat gratë ndeshen në një shoqëri patriarkale si dhe i jep shtysë qëndresës dhe fuqisë së tyre.  

Në njërën anë, përmes filmit, ne dëshmojmë dëshirën e Verës për paqe dhe lidhjen e saj me detin në një perspektivë intime. Ndërsa në anën tjetër, ne vërejmë vështirësitë e të qenurit grua në një shoqëri të shenjuar nga shkatërrimi i sistemit gjyqësor, kamatave të shfrenuara dhe nga përthekimi i mendësisë patriakale. Ne gjithashtu dëshmojmë konfliktet mes gjeneratave, mes Verës dhe vajzës së saj, Sarës, të dyja të portretizuara tek mbajnë qëndrim aktivisht ndaj vështirësive që ato hasin. Në këtë mënyrë, ky film ofron një mundësi për të thyer kodet e rrëfimeve të dominuara nga burrat në kinema.  

Vera jeton në kryeqytet me të shoqin (Fatmirin), një gjyqtar i suksesshëm, ndërsa të dy i përkasin një familjeje të arsimuar. Edhe pse Vera është e arsimuar dhe punon si përkthyese e gjuhës së shenjave në televizionin publik, ajo ka marrë përsipër edhe detyrat që priten nga një grua në një shoqëri të dominuar nga meshkujt. Gatimi, pastrimi i shtëpisë, larja e rrobave dhe larja e enëve janë disa nga ato detyra që “natyrshëm” i takojnë grave. Kjo familje e klasës së mesme ka një vajzë (Sara) e cila është një nënë beqare. Sara, një aktore teatri, përfaqëson anën progresive të familjes. Zgjedhja e saj e karrierës dhe statusi si një nënë beqare mund të simbolizojë një zhvendosje drejt të qenurit në një realitet më modern dhe me vlera më liberale, në gjeneratën e re të Kosovës që sfidon pritshmëritë që iu mbivendosen grave. 

Familja përpiqet të shesë shtëpinë e tyre në fshat për të blerë një shtëpi për vajzën e tyre, por nuk mund të gjejë një blerës të përshtatshëm. Megjithatë, fakti që afër fshatit është planifikuar të kalojë një autostradë rrit interesin për shtëpinë në fshat. Vera e ndan këtë lajm të lumtur me bashkëshortin e saj dhe shkon në treg. Kur kthehet në shtëpi, gjen trupin e pajetë të të shoqit. Skena e vetëvrasjes, me muzikën e saj të tensionuar, pamjen e gjatë dhe rrëfimin e thjeshtë, e bën publikun të identifikohet me Verën. 

Vera tanimë duhet të menaxhojë këto marrëdhënie komplekse si e ve. Fatmiri e humbi në bixhoz shtëpinë e tij në fshat para se të vdiste. Ishte kolegu i tij Basriu që e nxiti këtë bast. Kreditorët i bënë presion Ahmetit, kushëririt të Fatmirit. Ahmeti dëshiron ta shesë shtëpinë, por fillimisht duhet t’i kalojë prona. Për këtë duhet firma e Verës. Në këtë shoqëri patriarkale ku dokumentet e shkruara dhe të nënshkruara nuk respektohen, shtrëngimet e duarve dhe marrëveshjet nën tryezë bëhen rregulla më të rëndësishme. Banorët dhe pleqtë e fshatit bien dakord që shtëpia t’i kalojë Ahmetit. 

Vera tashmë shndërrohet në një personazh të kapur mes marrëdhënieve patriarkale familjare, kreditorëve e fajdexhinjëve, ndërsa shqetësohet për të ardhmen e vajzës dhe mbesës. Pavarësisht gjithë asaj që po ndodh dhe presioneve, Vera dëftohet si një karakter femëror të fortë dhe të matur dhe vazhdon të marrë vendime progresive aq sa është e mundur duke zhbërë normat gjinore dhe pritshmëritë e patriakatit. 

FIlmi i regjisores Krasniqi Kaltrina Krasniqi sjell një qasje të përmbajtur dhe të thellë vizuale, të karakterizuar nga një kinematografi elegante dhe ritëm të përqëndruar. Skenari i Doruntina Bashës është  tensionuar dhe i ekuilibruar ndërsa formulimi muzikor nga Petrit Çeku dhe Genc Salihu rrit intensitetin emocional të filmit në mënyrë të dukshme. Përmes montazhit elegant, regjisorja Krasniqi së bashku me montazhierin Valdimir Pavlovski vënë në pah elementet simbolike të filmit ndërsa krijojnë kontekst për kofliktin politik në prapavijë. 

Një nga simbolet më të rëndësishme është deti, që shërben si metaforë për nevojën e Verës për paqe dhe liri. Përgjatë filmit, deti paraqitet mes fragmenteve të endrrave dhe motiveve të tjera vizuale të cilat përfaqësojnë dëshirën e Verës të arratiset nga limitet e realitetit të saj dhe të gjejë ngrohtësi në pafundësinë e oqeanit. 

Përdorimi i teknikave të thjeshta të montazhit dhe të kuadrimit të përpiktë shërben si përcjellës i një konteksti shoqëror më të madh ku shpaloset rrugëtimi emocional i Verës. Rezultati është një film që është estetikisht goditës dhe mban pot tematika që ftojnë audiencën të angazhohet në të kuptuarit të shtresimit të simbolikave dhe të rrëfimit që grish mendimin.  

Bengi Muzbeg mban gradën e doktorantit (PhD) në fushën e Studimit të Filmave (Film Studies) në Universitetin “Marmara”, në Stamboll. Tanimë ai mban pozitën e Drejtorit të Programimit të Filmave dhe Arkivës pranë Fondacionit Lumbardhi në Prizren. Muzbeg është i specializuar në fushat e ideologjisë, përfaqësimit, diskursit si dhe rrëfimtarisë në kinema dhe ka kontribuuar mes analizave të shumta për filmat në periodikë e libra të ndryshëm. Ai kuron programe filmash për organizata të ndryshme si dhe është anëtar i grupit të parapërzgjedhjes së filmave në festivalin Dokufest.